„W OBLĘŻENIU” – UNIWERSALNA OPOWIEŚĆ O OFIARACH WOJNY?

18.03.2019

Bardzo mnie ucieszyło pojawienie się w księgarniach nowego wydania książki Barbary Demick „W oblężeniu” jest to bowiem książka nie tylko ciekawa, dobrze napisana, ale przede wszystkim zawiera w sobie uniwersalną opowieść o ofiarach wojny. Bez względu na to, czy konflikt toczy się na Bałkanach w latach 90., w Syrii na początku XXI wieku czy w Warszawie w czasie II wojny światowej.

„W oblężeniu”, które pierwszy raz pojawiło się w polskich księgarniach w 2014 roku, jest opowieścią o mieszkańcach ulicy Logavinej w stolicy Bośni i Hercegowiny. Bohaterowie reportażu Barbary Demick, amerykańskiej dziennikarki, stawiają czoła wszelkim niedogodnościom związanym z życiem w oblężonym mieście. Oblężenie Sarajewa trwało od 1992 do 1996 roku i jest uznawane za najdłuższe oblężenie w historii Europy po II wojnie światowej. Było tez jednym z najbardziej krwawych aktów wojny w byłej Jugosławii. Bohaterowie książki Demick są nie tylko zakładnikami serbskiego wojska, ale przede wszystkim chorej ideologii, według której współżycie wyznawców różnych religii jest, z powodu widzimisię przywódców politycznych, niemożliwe.

Ideologia doprowadziła do  największego po II wojnie światowej konfliktu w Europie i sprawiła, że na terenie Bośni i Hercegowiny doszło do czystek etnicznych. Demick w sowim reportażu nie skupia się jednak na wielkiej polityce, stanowi ona jedynie tło wydarzeń. Bo nie polityka jest w książce najważniejsza, ale jej ofiary. Na pierwszym planie autorka wysuwa obywateli Sarajewa, którzy mieszkają w piwnicach i schronach, gdzie chowają się przed spadającymi na miasto pociskami, którzy gotują schabowe z chleba i zamiast pieniędzy używają papierosów.

„Konie były już zjedzone, zupa robiła się coraz rzadsza i była już bez mięsa. Fasola, mąka kończyły się, pozostała nam jedynie kasza. Ludność cywilna żyła ze swoich zapasów. Ci, którzy posiadali je i byli w swoich mieszkaniach, nie odczuwali tak dotkliwych braków, ale większość już głodowała. W najgorszej sytuacji byli ludzie, którzy znajdowali się poza swoimi mieszkaniami, zdani wyłącznie na łaskę innych” – to nie cytat z książki Barbary Demick, ale wspomnienie spisane w książce „Tamte lata, tamte czasy” przez Hannę Regulską ps. „Ofka” z organizacji Pomoc Żołnierzowi, która brała udział w Powstaniu Warszawskim.

Na problemach z dostępem do żywności podobieństwa między Warszawą ’44, a Sarajewem z ’95 się nie kończą. Książka Barbary Demick jest dlatego taka ciekawa i ważna, że autorce udało się na podstawie historii mieszkańców Sarajewa stworzyć uniwersalną opowieść o ofiarach wojny – o ofiarach ludziach i ofiarach miastach.

Kiedy czytałem tę książce analogie do historii polskich same przychodziły mi na myśl. Zdałem sobie również sprawę, że historia, która opowiada Demick cały czas w różnych regionach świata rozpoczyna się na nowo. Kiedy pierwsze wydanie tej książki ukazywało się w Polsce trwały intensywne bombardowania Homs, jednego z największych miast w Syrii.

Paralele między Sarajewem a Homs były widoczne od razu – nie tylko można było je dostrzec w doniesieniach medialnych, można było o nich przeczytać też w książkach, np. w „Zapiskach z Homs” Jonathana Littela, który swoim dziennikiem-reportażem tylko potwierdził, że Syryjczycy z Homs dzielą los mieszkańców Sarajewa opisany przez Demick.

Od czasu zakończenia wojny na Bałkanach w Polsce ukazało się wiele świetnych i przejmujących książek na ten temat. Chcę zwrócić waszą uwagę zwłaszcza na dwie. Oprócz reportażu Barbary Demick mogę polecić wam książki: Wojciecha Tochmana „Jakbyś kamień jadła” (must read każdego fana reportażu, ta książka to już klasyka, serio), Eda Vulliamiego „Wojna umarła, niech żyje wojna. Bośniackie rozrachunki” nie tylko o samym konflikcie, ale przede wszystkim o tym, co dalej działo się z ofiarami wojny.

 

Książkę kupisz w Inmedio, Relay, Discover Poland, The Warsaw Store i Virgin. Polecamy!

Barbara Demick „W oblężeniu. Życie post ostrzałem na sarajewskiej ulicy”. Przeł. Hanna Pustuła-Lewicka, Wydawnictwo Czarne. Sękowa 2019

Autor

Rafał Hetman
Rafał Hetman
Prowadzi bloga CzytamRecenzuje.pl, który poświęcony jest książkom z kategorii literatury faktu. Jako dziennikarz publikował w „Gazecie Wyborczej”, „Polsce the Times” i magazynach branżowych.
Artykuły autora