PIŚMIENNICTWO – OD RYSUNKÓW DO PISMA FONETYCZNEGO.

Rozwój książki ściśle wiąże się z powstaniem i rozwojem piśmiennictwa. Bez tej podstawowej formy komunikacji nie nastąpiłby rozwój cywilizacji. Rodzaje komunikacji w dawnych czasach zmieniały się bardzo powoli, nie tak jak obecnie, gdzie tempo zmian jest bardzo szybkie i niemalże co chwilę pojawia się nowy sposób za pomocą którego możemy komunikować się z innymi – telefony, komputery czy media społecznościowe. Od pierwszych prymitywnych rysunków do wynalezienia alfabetu i pisma fonetycznego, którym posługujemy się obecnie, minęło wiele czasu. Proces powstawania pisma przebiegał niezależnie od siebie w różnych częściach świata. W rozwoju pisma można wyróżnić kilka najważniejszych faz, czyli piktografię, ideografię, pismo analityczne i najmłodsze – pismo fonetyczne.

Można powiedzieć, że początkowo funkcję książki pełnili sami ludzie 🙂 Rozwój mowy nastąpił 200 tys. lat temu. Był to przełomowy moment w rozwoju człowieka, gdyż mowa umożliwiała przekazywanie informacji i wiedzy kolejnym pokoleniom. Ponieważ ludzie nie znali jeszcze pisma, ani papieru czy atramentu, opowiadali sobie z pokolenia na pokolenie prawa, wierzenia i historie swoich plemion.

MALOWIDŁA JASKINIOWE i PISMO PIKTOGRAFICZNE

Z czasem mowa nie wystarczała. Komunikacja za pomocą głosu była nietrwała, tak jak nietrwała jest ludzka pamięć. Chęć zachowania wiedzy o poprzednich pokoleniach doprowadziła ostatecznie do rozwoju piśmiennictwa. Pierwsze rysunki powstały 30 tys. lat temu i były to malowidła jaskiniowe.

Dużo czasu upłynęło, zanim pojawiły się pierwsze symbole – petroglify. Najstarsze odnalezione symbole powstały około 10 tys. lat p.n.e. Z petroglifów powstały piktogramy. Piktogram był symbolem namalowanym na skale, a petroglif – wyrytym. Istotna różnica między nimi polegała na tym, że petroglify przedstawiały wydarzenia, a piktogramy o tych wydarzeniach opowiadały. Pismo piktograficzne było pismem semantycznym, czyli takim w którym symbol nie oznaczał dźwięku mowy, jak w piśmie fonetycznym, którym obecnie się posługujemy. Piktogramami posługiwały się ludy starożytne – prehistoryczni mieszkańcy Egiptu, Mezopotamii, Fenicji, Krety, Hiszpanii i Francji.

PISMO IDEOGRAFICZNE I ANALITYCZNE

Ideogramy również pojawiły się po petroglifach, około 9 tys. lat p.n.e. Mniej więcej w tym samym czasie wynalezione zostały też egipskie hieroglify. Ideogramy w odróżnieniu od piktogramów, które przedstawiały przedmioty, miały na celu przedstawienie idei. Pismo ideograficzne wytworzyło się w pełni około 3400 lat p.n.e. Współcześnie ideogramami posługuje się pismo chińskie.

Najstarsze hieroglify, czyli pismo analityczne, którym posługiwali się Egipcjanie, Kreteńczycy, Hetyci i mieszkańcy Mezopotamii, pochodzą z około 3000 r. p.n.e. Słowa zbudowane były z symboli, połączonych w różne kombinacje. Hieroglify stanowiły fazę przejściową pomiędzy pismem ideograficznym, a pismem fonetycznym, gdyż zawierały elementy obu tych rodzajów pisma.

PISMA FONETYCZNE: SYLABICZNE I ALFABETYCZNE

Przed powstaniem pisma fonetycznego, gdzie symbol odpowiada dźwiękowi mowy, pismo nie było związane z konkretnym językiem. Ewolucja pisma doprowadziła do tego, że znaki pisma fonetycznego zostały powiązane z mową i stały się jej odzwierciedleniem.

Pismo fonetyczno-sylabiczne był to rodzaj alfabetu, w którym jedna litera oznaczała całą sylabę. Sylaby połączone były razem tak, by przekazywały słowo mówione. Pismo sylabiczne musiało posiadać więcej symboli niż alfabet i z tego powodu było o wiele trudniejsze do nauki niż pismo alfabetyczne. Z tego powodu nie rozwinęło się i zostało zastąpione przez pismo alfabetyczne.

Alfabet to ostatnia faza rozwoju pisma. Litery w alfabecie odpowiadają poszczególnym głoskom, dzięki czemu jest on łatwy do nauki i prosty w użyciu. Ten sam alfabet może być przystosowany do różnych języków. Początkowo tylko spółgłoski miały swoje odpowiedniki w alfabecie. Kolejne zmiany doprowadziły do włączenia samogłosek, co nastąpiło w alfabecie starogreckim około 900 r. p.n.e. Kolejną wersją alfabetu był alfabet etruski, następnie około 600 r. p.n.e. rzymski. Z alfabetu rzymskiego wywodzi się alfabet łaciński, którym posługujemy się obecnie. Alfabet rzymski początkowo składał się tylko z dużych liter. W okresie średniowiecza pojawiły się małe litery, następnie kolejne symbole i znaki specjalne, takie jak w polskim alfabecie „ó” i „ś”.

Wraz z rozwojem pisma pojawiały się różne tworzywa, na których znaki zapisywano, wynaleziono różne rodzaje papieru, kształtowały się także różne formy książek – przeczytacie o nich w kolejnym artykule.