11 ciekawy reportaży o Polsce na 11 listopada

Z okazji Święta Niepodległości postanowiłem napisać kilka słów o dobrych i ciekawych książkach reporterskich o Polsce, które ukazały się w księgarniach w ostatnich kilkudziesięciu miesiącach. Uważam reporterów za prawdziwych patriotów, a ich książki za cegiełki, które przyczyniają się do budowania lepszego społeczeństwa obywatelskiego. Oto jedenaście takich cegiełek.

Polska Cezarego Łazarewicza

Numer jeden, nie tylko w tym tekście, ale numer jeden w tym roku w Polsce, to książka Cezarego Łazarewicza „Żeby nie było śladów”, która w październiku została wyróżniona najważniejszą polską nagrodą literacką, czyli Nike. Jest to pierwszy reportaż, który otrzymał tę nagrodę. Łazarewicz napisał książkę o głośnej pod koniec PRL sprawie śmierci Grzegorza Przemyka zabitego przez funkcjonariuszy milicji. I mimo iż jest to reportaż historyczny, to czytając go dziś odnajdujemy w nim wiele analogii do dzisiejszych czasów. Polecam, zwłaszcza, że jest to świetnie napisana książka.

A jeśli już jesteśmy przy Łazarewiczu, to należałoby wspomnieć o innej jego książce, która pojawiła się w tym roku, czyli o zbiorze reportaży z Pomorza „Tu mówi Polska”. Mimo że teoretycznie ta książka opowiada o Pomorzu, to praktycznie może się w niej przejrzeć cała Polska.

Polska zapracowana

Trzecia książka o Polsce to zupełna nowość, która premierę miała przed kilkoma dniami – „Nie hańbi” Olgi Gitkiewicz. Jest to ciekawy reportaż o rynku pracy w naszym kraju. Autorka opisuje w nim nie tylko współczesną sytuację pracowników, opowiada też, jak zmieniały się warunki zatrudnienia w naszym kraju od początku XX wieku. Wiem, że temat książki, który brzmi „rynek pracy w Polsce”, raczej nie uwodzi czytelnika, wydaje się nudny. Jednak książkę Gitkiewicz czyta się świetnie. To przykład bardzo dobrej literatury faktu, w którym literatura jest bardzo ważnym elementem.

Ostatnio w Polsce reporterzy zaczęli dosyć intensywnie zajmować się rynkiem pracy. Przykładem może być książka Rafała Wosia „To nie jest kraj dla pracowników”, która  wyszła drukiem na początku jesieni. W przyszłym roku szykuje się przynajmniej jeszcze jedna książka na ten temat.

Polska kryminalna

A teraz przenosimy się w ciemne rejony Polski. Najpierw za sprawą książki Marcina Kąckiego „Plaża za szafą. Polska kryminalna”. To zbiór reportaży o małych i dużych zbrodniach. Oszustwach, kradzieżach i nieudolności państwowych instytucji. Kącki opisuje sprawy z całej Polski, często znane z telewizyjnych newsów i sensacyjnych artykułów.

Podobną książką, choć wydaną rok wcześniej niż zbiór reportaży Kąckiego, jest nagradzana i chwalona przez czytelników „Polska odwraca oczy” Justyny Kopińskiej. Kopińska podobnie jak Kącki opisuje Polskę kryminalną, ale jej reportaże są bardziej interwencyjne, a niektóre z nich pomagają w rozwiązywaniu opisywanych w nich spraw. Kącki natomiast opisuje wydarzenia zwykle po zakończeniu spraw sądowych.

Znaną z telewizji i tabloidów sprawę opisała w swojej książce Ewa Winnicka. Jej reportaż „Był sobie chłopczyk” to historia chłopca, którego zwłoki wyłowiono w 2010 roku ze stawu w Cieszynie. Winnicka ze szczegółami opisuje, jak to się stało, że sprawców zabójstwa udało się znaleźć dopiero po dwóch latach. Jej książka jest też przykładem świetnego reportażu społecznego, który przez pryzmat jednej sprawy pokazuje szerszy problem społeczny.

Zostając w klimacie Polski kryminalnej i spraw znanych z telewizji przenosimy się do Warszawy, gdzie trwa tzw. afera reprywatyzacyjna. I znów mamy do czynienia z pozornie nudnym tematem. Hasło „Reprywatyzacja” nie brzmi jak seksowny temat na wciągający reportaż. Tymczasem „Święte prawo. Historie ludzi i kamienic” Iwony Szpali i Małgorzaty Zubik to świetnie napisana książka, która wciąga jak kryminał.

I na koniec tematu „Polska kryminalna” nieoczywista propozycja, bo mowa tu o zbiorze reportaży sądowych z PRL-u „Pamiętajcie, że byłem przeciw” autorstwa Barbary Seidler. To książka, w której autorka nie tylko opisuje kryminalne historie. Dla reporterki sprawa sądowa jest tylko pretekstem do wyjścia w teren i opisania jakiegoś społecznego problemu. Dzięki tej książce możemy się dowiedzieć o komunistycznej Polsce więcej niż się z pozoru wydaje.

Polska małych miast

Tutaj propozycja nietypowa. Grupa młodych reporterów wzięła udział w projekcie „Światła małego miasta”. To projekt reportersko-badawczy, którego efektem jest zbiór reportaży pod takim samym tytułem jak cały projekt. Autorami tekstów są młodzi reporterzy, którzy napisali o małych miejscowościach naszego kraju. Co najciekawsze, książkę można ściągnąć za darmo ze strony projektu.

Polska, z której możemy być dumni

I na koniec, żeby zakończyć optymistycznie, kilka słów o książce, która w ostatnim czasie wzbudziła u mnie największe patriotyczne uniesienie. „Serce pasowało” Anny Mateji. To świetnie napisany reportaż, który opowiada historię polskiej transplantologii, która choć trudna, a czasami dramatyczna, powinna być powodem do dumy każdego z nas. Dlaczego? Dlatego, że byliśmy w wielu przypadkach pionierami tej dziedziny, a to co osiągnęli polscy transplantolodzy udało się mimo wszystko – mimo koszmarnych warunków pracy, braku narzędzi i opatrunków, mimo psujących się karetek i mimo głosów niedowiarków. Polecam tę książkę bardzo mocno.