BRUD SKRYTY POD PIĘKNĄ FASADĄ… | EMPUZJON, OLGA TOKARCZUK

Olga Tokarczuk kazała na siebie czekać 8 lat. Jednak dla pisarki tego formatu warto być cierpliwym. Wydając “Empuzjon” udowodniła, że nagrodę Nobla dostała nieprzypadkowo, a jej kreatywność nie tylko się nie skończyła, a rozwinęła się i poszła w nową stronę. “Empzujon” Olgi Tokarczuk to bowiem – jak możemy przeczytać w książce – horror przyrodoleczniczy. Co kryje się za tym enigmatycznym określeniem?

Tajemniczy Dolny Śląsk

Rok 1913. Do znanego w całej Europie uzdrowiska Görbersdorf (dzisiejsze Sokołowsko na Dolnym Śląsku) przyjeżdża Mieczysław Wojnicz. To student ze Lwowa, gruźlik, który ma nadzieję, że nowatorskie metody i czyste powietrze zatrzymają rozwój choroby. W pensjonacie Wilhelma Opitza poznaje kilku innych kuracjuszy m.in. z Breslau, Berlina i Wiednia. To towarzystwo zupełnie nietuzinkowe. Jest wśród nich katolik, socjalista i filolog klasyczny, student malarstwa, a także teozof. Codziennie oddają się długim dysputom o polityce, sztuce, filozofii, a przede wszystkim o kobietach, racząc się przy tym lokalnym specjałem – nalewką Schwärmerei (z dodatkiem “specyficznych” grzybków)

Rutynę dnia codziennego zaburza nagła śmierć żony Opitza. Co więcej na miejscowym cmentarzu Wojnicz odkrywa pewną przerażającą prawidłowość – na początku każdego listopada umiera tu mężczyzna w sile wieku. Podejrzane zgony są świetną pożywką dla lokalnych legend i przesądów. Wojnicz chcąc odkryć prawdę zapędza się w coraz dalsze zakątki uzdrowiska – zarówno terytorialnie, jak i mentalnie. Okazuje się bowiem, że mężczyźni przebywający w tym miejscu mają wiele do ukrycia. Wszystko dzieje się w otoczeniu mrocznych sił, o których istnieniu nie mamy pojęcia, lub za wszelką cenę nie chcemy ich do siebie dopuścić…

Duszność czy duchowość?

Olga Tokarczuk po raz kolejny zaprasza nas do baśniowego świata. Jednak nie jest to bajka dla dzieci a tajemnicza, przerażająca, a czasem wręcz sensacyjna opowieść dla dorosłych. Konfrontuje fakty z doświadczeniami emocjonalnymi, rzeczywistość z uczuciami, realne zdarzenia z niewyjaśnionymi zjawiskami. W konfrontacji tej ostatecznie wygrywa świat, którego nie da się wytłumaczyć na podstawie znanych nam praw.

Sama fabuła, choć wciągająca, nie jest tutaj najważniejsza. Istotna jest atmosfera oraz postacie. Olga Tokarczuk maluje nam świat – ten widzialny i ten niewidzialny, ten, który da się wyjaśnić i zrozumieć oraz ten, który można co najwyżej poczuć. Duchowość, czy też “duszność” jest tutaj motywem przewodnim, a nawet narratorem (a właściwie narratorką). “Empuzjon” to niezwykle osobisty, czasem wręcz intymny, zapis uczuć i emocji związanych ze zwyczajnymi i niezwyczajnym życiem.

Demistyfikacja

“W tym momencie ogarnia go dobrze znana melancholia, właściwa ludziom przekonanym o swojej rychłej śmierci. Czuje, że ów świat wokół to dekoracja namalowana na papierowym ekranie, że mógłby wsadzić palec w ten monumentalny pejzaż wywiercić w nim dziurę prowadzącą prosto w nicość. I że ona, nicość, zacznie wylewać się stamtąd jak powódź i w końcu dosięgnie także jego, chwyci go za gardło.”

Bohaterowie, w zdecydowanej większości płci męskiej, to osobliwy zestaw, zarówno pod kątem pochodzenia i zawodu, jak i osobowości. Jednak łączy ich jedno – niechęć do kobiet. Trudno zliczyć ile mizoginistycznych opinii potrafią wypowiedzieć podczas jednej rozmowy.

Dla osób znających Tokarczuk i jej prywatne podejście do tematu może się to wydawać dziwne, dopóki nie okaże się, że jest to starannie zaplanowana…. demaskacja mizoginii wśród “wielkich” autorów. Pisarka rozprawia się ze znanymi, zapisanymi na kartach historii mężczyznami, którzy o kobietach piszą w sposób co najmniej pogardliwy. W nocie autorskiej możemy przeczytać “Wszystkie mizoginistyczne poglądy na temat kobiet i ich miejsca w świecie są parafrazami tekstów następujących autorów…” i tutaj wymienia co bardziej znane nazwiska. A są wśród nich Joseph Conrad, Sigmund Freud, Jack Kerouac, Jean-Paul Sartre czy William Shakespeare.

Noblistka Olga Tokarczuk stworzyła powieść, która demaskuje przyjmowany od setek lat porządek świata. Sam Görbersdorf jest tutaj doskonałą metaforą. Pod płaszczykiem przytulności i pozornego spokoju kryje się odrzucająca prawda. Fasadowe piękno w końcu obnaża swoją brudną podszewkę. Najwyższy czas pokazać światu jego prawdziwe oblicze.

Wymienioną książkę kupisz w Inmedio, 1 minute, Relay, Discover Poland, The Warsaw Store i Virgin. Polecamy!
Olga Tokarczuk, „Empuzjon”, Wydawnictwo Literackie 2022